Các chỉ số tài chính doanh nghiệp cần quan tâm

Hiểu rõ các chỉ số tài chính là chìa khóa giúp chủ doanh nghiệp tối ưu hóa hiệu quả hoạt động và đưa ra quyết định chiến lược chính xác. Trong bài viết này, MISA AMIS sẽ giới thiệu những công cụ tài chính quan trọng – các chỉ số tài chính, hướng dẫn chi tiết cách tính và áp dụng để nâng cao năng lực quản trị và gia tăng giá trị doanh nghiệp.

1. Những điều cần biết về các chỉ số tài chính của doanh nghiệp

1.1. Chỉ số tài chính doanh nghiệp là gì?

Các chỉ số tài chính là thước đo số học được tạo ra từ thông tin tài chính của doanh nghiệp, nhằm cung cấp các đánh giá quan trọng về hiệu suất kinh doanh, độ an toàn tài chính, và khả năng sinh lời…

Có 6 nhóm chỉ số tài chính cơ bản cần được lưu ý như sau:

• Các chỉ số phản ánh cơ cấu nguồn vốn và tài sản: Chỉ số này giúp đánh giá sự phân bổ nguồn vốn và tài sản của doanh nghiệp, bao gồm tỷ lệ nợ vốn, tỷ lệ vốn chủ sở hữu, và cách thức sử dụng tài sản để tạo ra giá trị.
• Các chỉ số phản ánh khả năng thanh toán: Nhóm chỉ số này đánh giá khả năng của doanh nghiệp trong việc đáp ứng các nghĩa vụ tài chính ngắn hạn và dài hạn. Ví dụ: tỷ số thanh toán nhanh, tỷ số thanh toán hiện hành.
• Các chỉ số hiệu suất hoạt động: Cung cấp thông tin về hiệu quả quản lý và sử dụng tài sản của doanh nghiệp để tạo ra doanh thu. Ví dụ: tỷ lệ vòng quay hàng tồn kho, tỷ lệ vòng quay các khoản phải thu.
• Các chỉ số hiệu quả hoạt động: Đo lường mức độ hiệu quả trong việc sử dụng tài sản và nguồn vốn để tạo ra lợi nhuận. Ví dụ: ROA (lợi nhuận trên tài sản), ROE (lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu).
• Các chỉ số phân phối lợi nhuận: Chỉ ra cách thức và mức độ phân phối lợi nhuận của doanh nghiệp tới các cổ đông, bao gồm tỷ lệ cổ tức, tỷ lệ tái đầu tư vào doanh nghiệp.
• Các chỉ số giá thị trường: Đánh giá giá trị thị trường của doanh nghiệp qua các chỉ số như EPS (lợi nhuận trên mỗi cổ phiếu), P/E (tỷ giá giá trên lợi nhuận), và tỷ lệ giá trị sổ sách.

Đọc thêm: Hướng dẫn 7 bước lập báo cáo tài chính đơn giản nhanh chóng

1.2. Cách áp dụng các chỉ số tài chính trong doanh nghiệp

Các chỉ số này giúp đánh giá hiệu quả của hoạt động kinh doanh, mức độ rủi ro và sức mạnh tài chính của doanh nghiệp. Đồng thời, 6 nhóm chỉ số của báo cáo tài chính là công cụ không thể thiếu trong tay các nhà quản trị, nhà đầu tư và các bên liên quan để đánh giá, so sánh… từ đó đưa ra các quyết định tài chính và chiến lược.

Các chỉ số tài chính doanh nghiệp có thể được nhà quản trị, nhà đầu tư hoặc các bên liên quan ứng dụng trong việc:

• Lên kế hoạch tài chính: Các chỉ số tài chính giúp nhà quản trị đánh giá hiện trạng tài chính của doanh nghiệp và lập ra các kế hoạch tài chính ngắn hạn và dài hạn phù hợp, dựa trên khả năng sinh lời và tình hình dòng tiền.
• Quản lý dòng tiền: Chỉ số như tỷ số thanh toán hiện hành và tỷ số thanh toán nhanh cho phép doanh nghiệp giám sát khả năng thanh toán và quản lý dòng tiền hiệu quả, từ đó đảm bảo doanh nghiệp có đủ khả năng thanh toán các khoản nợ ngắn hạn.
• Đánh giá tiềm năng doanh nghiệp: Chỉ số hiệu quả hoạt động và hiệu suất hoạt động như ROE, ROA giúp các nhà đầu tư và nhà phân tích đánh giá mức độ hiệu quả mà doanh nghiệp sử dụng vốn và tài sản để tạo ra lợi nhuận và giá trị.
• Quản trị rủi ro: Các chỉ số cơ cấu nguồn vốn giúp xác định tỷ lệ nợ so với vốn chủ sở hữu, từ đó giúp nhận diện rủi ro tài chính mà doanh nghiệp có thể phải đối mặt.
• Tối ưu hóa cơ cấu vốn: Việc phân tích cơ cấu nguồn vốn và tài sản sẽ giúp doanh nghiệp lựa chọn hình thức tài trợ phù hợp, từ đó tối ưu hóa chi phí và tăng cường khả năng sinh lời.
• Đánh giá hiệu quả hoạt động kinh doanh: Nhóm chỉ số hiệu suất và hiệu quả hoạt động giúp đo lường mức độ thành công của các chiến lược kinh doanh qua từng kỳ, giúp các nhà quản trị có cơ sở để điều chỉnh hoặc tiếp tục các phương án kinh doanh hiện tại.

2. Phân loại và ý nghĩa của 6 nhóm chỉ số tài chính quan trọng trong doanh nghiệp

2.1. Các chỉ số phản ánh cơ cấu nguồn vốn và cơ cấu tài sản

• Theo chiều dọc, các chỉ số này thể hiện cơ cấu các hạng mục của Bảng Cân đối kế toán.
• Theo chiều ngang các hệ số này thể sự biến động của các chỉ số qua các quý/năm (kỳ báo cáo).

Ví dụ:

2.1.1. Các chỉ số tài chính phản ánh cơ cấu nguồn vốn

• Hệ số nợ

Ý nghĩa: Hệ số nợ giúp nhà quản trị, nhà đầu tư, chủ nợ… đánh giá mức độ phụ thuộc vào nợ hay mức độ sử dụng đòn bẩy tài chính của doanh nghiệp. Hệ số cao có thể là nguy cơ tài chính đối với doanh nghiệp.

• • Đối với nhà quản trị: hệ số nợ cho thấy mức độ độc lập về tài chính của doanh nghiệp hay rủi ro tài chính mà doanh nghiệp có thể gặp phải từ đó đưa ra các quyết định, điều chỉnh về chính sách tài chính phù hợp.
  • Đối với chủ nợ (ngân hàng, nhà cung cấp…): thông qua hệ số nợ, chủ nợ sẽ xem xét mức độ an toàn của những khoản cho vay từ đó đưa ra các quyết định cho vay hay thu hồi nợ.
  • Đối với nhà đầu tư: Đánh giá mức độ rủi ro khi đầu tư vào doanh nghiệp từ đó đưa ra các quyết định đầu tư.

Công thức tính:

Hệ số nợ	=	Tổng nợ
		Tổng nguồn vốn

• Hệ số vốn chủ sở hữu

Ý nghĩa: Hệ số này thể hiện tỷ trọng của vốn chủ sở hữu trong tổng nguồn vốn của doanh nghiệp.

Doanh nghiệp có hệ số vốn chủ sở hữu cao thường được coi là có cơ sở tài chính vững chắc, có khả năng tự tài trợ cho hoạt động của mình mà không cần dựa quá nhiều vào các nguồn vốn vay, giảm thiểu rủi ro tài chính trong trường hợp khủng hoảng kinh tế hoặc thị trường biến động. Đây là một chỉ số tài chính cốt lõi giúp nhà quản lý và nhà đầu tư đưa ra quyết định đầu tư và phát triển chiến lược doanh nghiệp

Công thức tính:

Hệ số vốn chủ sở hữu	=	Tổng vốn chủ sở hữu
		Tổng nguồn vốn

2.1.2. Các chỉ số tài chính phản ánh cơ cấu tài sản

• Tỷ lệ đầu tư vào tài sản ngắn hạn

Ý nghĩa: Tỷ lệ đầu tư vào tài sản ngắn hạn là một chỉ số tài chính quan trọng, đo lường phần trăm nguồn lực tài chính mà doanh nghiệp đã dành để đầu tư vào các tài sản ngắn hạn.

Chỉ số này giúp đánh giá khả năng của doanh nghiệp trong việc quản lý và sử dụng hiệu quả các tài sản ngắn hạn để hỗ trợ hoạt động kinh doanh và đạt được lợi nhuận.

Tỷ lệ càng cao cho thấy doanh nghiệp càng chú trọng vào việc đầu tư vào các hoạt động sản xuất và kinh doanh hiện tại, trong khi một tỷ lệ thấp có thể báo hiệu một chiến lược tập trung nhiều hơn vào đầu tư dài hạn hoặc giữ dự trữ tiền mặt cho các cơ hội sắp tới.

Công thức:

Tỷ lệ đầu tư vào tài sản ngắn hạn	=	Tài sản ngắn hạn
		Tổng tài sản

• Tỷ lệ đầu tư vào tài sản dài hạn

Ý nghĩa: Tỷ lệ đầu tư vào tài sản dài hạn thể hiện mức độ mà doanh nghiệp dành nguồn lực tài chính của mình cho các tài sản dài hạn như bất động sản, máy móc, và thiết bị, thường với mục tiêu phát triển bền vững và tăng trưởng lâu dài.

Chỉ số này cho biết doanh nghiệp đang tập trung bao nhiêu phần trăm nguồn lực vào việc mở rộng và củng cố cơ sở vật chất và công nghệ, là yếu tố quan trọng đối với sự phát triển trong tương lai.

Một tỷ lệ cao có thể chỉ ra rằng doanh nghiệp đang chuẩn bị sẵn sàng cho sự tăng trưởng và mở rộng, trong khi một tỷ lệ thấp có thể báo hiệu rằng doanh nghiệp đang tập trung nhiều hơn vào hoạt động hiện tại và có thể thiếu đầu tư cho tương lai.

Công thức:

Tỷ lệ đầu tư vào tài sản dài hạn	=	Tài sản dài hạn
		Tổng tài sản

2.2. Các chỉ số tài chính phản ánh khả năng thanh toán

2.2.1. Chỉ số khả năng thanh toán hiện thời

Ý nghĩa: Hệ số này phản ánh khả năng chuyển đổi tài sản thành tiền để thanh toán cho các khoản nợ ngắn hạn, thể hiện mức độ đảm bảo thanh toán các khoản nợ ngắn hạn của doanh nghiệp.

Công thức tính:

Khả năng thanh toán hiện thời	=	Tổng tài sản ngắn hạn
		Tổng nợ ngắn hạn

Hệ số khả năng thanh toán hiện hành thường được so sánh với hệ số trung bình ngành.

2.2.2. Chỉ số khả năng thanh toán nhanh (Quick Ratio)

Ý nghĩa: Hệ số khả năng thanh toán nhanh cho biết khả năng thanh toán nợ ngắn hạn của doanh nghiệp mà không cần phải thanh lý hàng tồn kho. Hiểu đơn giản, chỉ số này cho biết khả năng công ty có thể sử dụng ngay các tài sản có thể chuyển đổi nhanh chóng thành tiền mặt để thanh toán các khoản nợ hiện tại. Đây là một trong các chỉ số tài chính vô cùng quan trọng để đánh giá tiềm năng của doanh nghiệp.

Công thức tính:

Khả năng thanh toán nhanh	=	(Tổng tài sản ngắn hạn – Hàng tồn kho)
		Tổng nợ ngắn hạn

2.2.3. Chỉ số khả năng thanh toán tức thời

Ý nghĩa: Hệ số này để đánh giá khả năng thanh toán của doanh nghiệp trong những giai đoạn khủng hoảng của nền kinh tế hoặc của doanh nghiệp khi hàng tồn kho không tiêu thụ được, các khoản nợ phải thu khó thu hồi.

Công thức tính:

Khả năng thanh toán tức thời	=	Tiền và tương đương tiền
		Tổng nợ ngắn hạn

2.2.4. Chỉ số khả năng thanh toán lãi vay

Ý nghĩa: Chỉ số này cho biết khả năng thanh toán các khoản lãi vay của doanh nghiệp. Các chủ nợ thường sử dụng chỉ số này (số thực tế đã phát sinh và ước tính) để xem xét tính rủi ro và khoản cho vay với doanh nghiệp. Nếu doanh nghiệp vay nhiều nhưng kết quả kinh doanh không hiệu quả, khả năng thu hồi vốn thấp, dẫn đến việc khó có thể thanh toán các khoản vay trước đó.

Công thức tính:

Khả năng thanh toán lãi vay	=	Lợi nhuận trước thuế và lãi vay (EBIT)
		Lãi vay phải trả

 

2.3. Các chỉ số hiệu suất hoạt động

Nhóm các chỉ số tài chính này được sử dụng để đánh giá năng lực quản lý, sử dụng tài nguyên, tài sản hiện có trong doanh nghiệp.

2.3.1. Chỉ số vòng quay hàng tồn kho

Ý nghĩa: Chỉ số “Vòng quay hàng tồn kho” là chỉ số tài chính đo lường tốc độ mà doanh nghiệp có thể bán và thay thế hàng tồn kho trong một khoảng thời gian nhất định, thường là một năm tài chính.

Công thức tính:

Vòng quay hàng tồn kho	=	Giá vốn hàng bán
		Hàng tồn kho bình quân

Số vòng quay hàng tồn kho phụ thuộc rất lớn vào đặc điểm của ngành kinh doanh, chính sách tồn kho của doanh nghiệp. Chỉ số này giúp các nhà quản lý cân nhắc về việc đặt hàng và cấu trúc tồn kho.

2.3.2. Số ngày 1 vòng quay hàng tồn kho

Ý nghĩa: Chỉ số “Số ngày 1 vòng quay hàng tồn kho” thể hiện thời gian trung bình mà doanh nghiệp mất để bán hết lượng hàng tồn kho hiện có. Trong các chỉ số tài chính doanh nghiệp, “Số ngày 1 vòng quay hàng tồn kho” thường được nhà quản trị sử dụng đặc biệt trong các ngành công nghiệp bán lẻ, sản xuất, phân phối. Chỉ số này giúp nhà quản trị hiểu được việc có nên điều chỉnh các chiến lược vận hành, chẳng hạn như chiến lược mua sắm hoặc giảm giá…

• Số ngày 1 vòng quay hàng tồn kho càng thấp cho thấy doanh nghiệp có khả năng bán hàng và tái cơ cấu tồn kho nhanh chóng. Điều này cũng có ý nghĩa về mặt thanh khoản thể hiện doanh nghiệp có thể nhanh chóng chuyển đổi tồn kho thành tiền mặt.
• Số ngày 1 vòng quay hàng tồn kho cao có thể là dấu hiệu cảnh báo về rủi ro tồn kho, như việc hao mòn, giảm giá trị hoặc “cận date” (gần hết hạn sử dụng)…

Công thức tính:

Số ngày 1 vòng quay hàng tồn kho	=	365
		Vòng quay hàng tồn kho

2.3.3. Vòng quay các khoản phải thu

Ý nghĩa: Chỉ số “Vòng quay các khoản phải thu” là chỉ số tài chính đánh giá tốc độ mà doanh nghiệp thu được tiền từ khách hàng (tốc độ thu hồi công nợ của doanh nghiệp).

Công thức tính:

Vòng quay các khoản phải thu	=	Doanh thu bán hàng (có thuế)
		Các khoản phải thu bình quân

2.3.4. Kỳ thu tiền bình quân

Ý nghĩa: Kỳ thu tiền bình quân đo lường thời gian trung bình mà doanh nghiệp cần để thu hồi các khoản phải thu từ khách hàng, tức là kể từ lúc xuất giao hàng đến khi thu được tiền bán hàng thì mất bao lâu? Kỳ thu tiền bình quân của doanh nghiệp phụ thuộc vào chính sách bán chịu, việc tổ chức thanh toán của doanh nghiệp…

Công thức tính:

Kỳ thu tiền bình quân	=	365
		Vòng quay các khoản phải thu